English
เตรียมตัวคลอดอย่างไรในไตรมาส 3 คำแนะนำจากคุณหมอสูติฯ
เข้าสู่โค้งสุดท้ายของการตั้งครรภ์ นั่นคือไตรมาส 3 ซึ่งเป็นช่วงเวลาที่คุณแม่และลูกน้อยในครรภ์ต่างก็กำลังเตรียมพร้อมสำหรับการคลอดและนับถอยหลังสู่วันสำคัญที่จะได้พบกัน ช่วงนี้เต็มไปด้วยการเปลี่ยนแปลงที่สำคัญ คุณแม่จำเป็นต้องเฝ้าระวังและเตรียมตัวอย่างรอบด้าน เพื่อเป็นแนวทางในการเตรียมความพร้อมสำหรับวันสำคัญ Brusta ขอพาคุณแม่เข้าสู่บทความในซีรีส์ “Brusta ปรึกษาการฝากครรภ์กับคุณหมอพิชัย” โดย นพ. พิชัย ลือประสิทธิ์สกุล สูตินรีเวชกรรม โรงพยาบาลกรุงเทพคริสเตียน มาให้คำแนะนำอย่างละเอียดเกี่ยวกับการดูแลตัวเอง การเตรียมตัวคลอด และสิ่งที่ควรรู้ในไตรมาส 3 นี้
Q: ในไตรมาส 3 คุณแม่ต้องไปพบแพทย์บ่อยแค่ไหน?
A: ในช่วงไตรมาส 3 ตั้งแต่อายุครรภ์ 29 – 36 สัปดาห์ คุณแม่จะพบคุณหมอทุก ๆ 2 สัปดาห์ และเมื่ออายุครรภ์มากตั้งแต่อายุครรภ์ 36 สัปดาห์ขึ้นไป คุณหมอจะนัดถี่ขึ้นเป็นทุก ๆ 1 สัปดาห์ เพื่อติดตามสุขภาพคุณแม่และทารกจนถึงวันคลอด แต่ถ้าเกิดภาวะแทรกซ้อนที่มีความเสี่ยงสูง เช่น ครรภ์เป็นพิษ รกเสื่อม หรือทารกมีขนาดตัวเล็กกว่าปกติ คุณหมออาจนัดให้พบถี่ขึ้นทุก 2 – 3 วัน เพื่อติดตามอาการอย่างใกล้ชิด เพราะบางครั้งทารกอาจหยุดดิ้นโดยไม่ทราบสาเหตุได้
Q: การฝากครรภ์ในไตรมาส 3 คุณหมอจะตรวจอะไรคุณแม่บ้าง?
A: ส่วนใหญ่จะดูเรื่องน้ำหนักตัวว่าตามเกณฑ์หรือไม่ แต่บางทีถ้าน้ำหนักขึ้นเร็วใน 1 สัปดาห์จะต้องระวังเรื่องครรภ์เป็นพิษ เพราะอาการครรภ์เป็นพิษอย่างแรกคือน้ำหนักตัวขึ้นผิดสังเกต เช่นใน 1 สัปดาห์ขึ้น 2 กิโลกรัมอันนี้จะผิดสังเกต และนอกจากนี้เราจะดูเรื่องของการเจริญเติบโตของทารก ดูว่าการดิ้นเป็นยังไง ขนาดของมดลูกหรือ Fundal Height สอดคล้องกับอายุครรภ์หรือไม่ เช่น หากอายุครรภ์ 36 สัปดาห์ ควรวัดได้ประมาณ 36 เซนติเมตร หากน้อยกว่านั้นต้องเฝ้าระวัง และดูการบีบรัดตัวของมดลูก ภาวะที่น่าเป็นห่วงในไตรมาส 3 คือเจ็บครรภ์ก่อนกำหนดและครรภ์เป็นพิษ สำหรับภาวะครรภ์เป็นพิษจะสังเกตจากความดันโลหิตสูง 140 – 190 ขึ้นไปและตรวจพบโปรตีนในปัสสาวะ คุณแม่จะมีอาการบวม โดยเฉพาะหากบวมที่ใบหน้าในตอนเช้าควรรีบมาพบแพทย์ทันที แต่การบวมที่เท้าเป็นเรื่องปกติ และตั้งแต่อายุครรภ์ 36 สัปดาห์ จะมีการตรวจสภาพและการทำงานของรกด้วยการทำ NST (Nonstress Test) ซึ่งใช้เวลาตรวจประมาณ 30 นาที เป็นการบันทึกการบีบรัดตัวของมดลูกและดูอัตราการเต้นหัวใจของทารก เพื่อรับประกันว่ารกยังทำหน้าที่ได้ดี
Q: การนับการดิ้นของทารกในไตรมาส 3 ควรสังเกตอย่างไร?
A: การนับการดิ้นของทารก คุณแม่ไม่จำเป็นต้องนับการดิ้นอย่างละเอียดถี่ยิบจนขาดความสุข สังเกตแค่ว่าเค้าดิ้นดีเหมือนปลาช่อนก็ใช้ได้แล้ว แบบดิ้นทีนึงแรง ๆ แล้วเปรียบเทียบแบบวันต่อวัน เพราะเดือนต่อเดือนต่างกันเยอะ เด็กจะดิ้นสูงสุดในเดือนที่ 8 เป็นเดือนที่พีคแห่งการดิ้น อาจดิ้นได้มากถึงประมาณ 600 ครั้งต่อวัน หรือไม่ต่ำกว่า 20-50 ครั้งต่อชั่วโมง แต่หลังจากนั้นการดิ้นจะเปลี่ยนไปในเดือนที่ 9 ทารกจะเริ่มดิ้นเป็นลักษณะลูกคลื่น เพราะมีพื้นที่ในครรภ์น้อยลง เนื่องจากขนาดตัวที่โตขึ้น โดยเฉลี่ยแล้วเด็กแรกเกิดมีฝ่าเท้ายาวประมาณ 7 เซนติเมตร ซึ่งใกล้เคียงกับขนาดฝ่าเท้าทารกตอนอายุครรภ์ 9 เดือน ที่จะอยู่ที่ประมาณ 6 เซนติเมตร ทารกจะเริ่มตั้งท่าในท่าใดท่าหนึ่งและสามารถยันเท้าออกมาได้ ทำให้คุณแม่สะดุ้งอยู่เหมือนกัน บางทีลูกเคลื่อนตัวเก่งจะทำให้คุณแม่เสียววูบอยู่ในช่องคลอด เริ่มตั้งแต่เดือนที่ 6 บางจังหวะที่ลูกดิ้นจะทำให้เสียววูบได้ เหมือนฟ้าผ่าในช่องคลอด ไม่ต้องตกใจอันนั้นคือความแข็งแรงของเค้า
Q: สัญญาณใดบ้างที่บ่งบอกว่าคุณแม่ใกล้คลอดแล้ว?
A: การคลอดที่เร็วที่สุดอาจเกิดขึ้นเมื่ออายุครรภ์ 37 สัปดาห์แต่เป็นส่วนน้อย ส่วนใหญ่จะอยู่ในช่วง 38 – 39 สัปดาห์ และช่วง 39 – 40 สัปดาห์จะเป็นช่วงที่คอมดลูกสุขงอมพร้อมสำหรับการคลอดแล้ว โดยปกติคอมดลูกจะมีความหนาประมาณ 4 เซนติเมตร พอตั้งแต่อายุครรภ์ 36 สัปดาห์ขึ้นไป คุณแม่จะรู้สึกว่าท้องแข็งบ่อยในช่วงกลางคืน ซึ่งเป็นเรื่องปกติ เวลามดลูกบีบรัดตัวคอมดลูกที่เคยหนา 4 เซนติเมตรจะค่อย ๆ หดสั้นลงและอ่อนนุ่มลงเรื่อย ๆ พอถึงจุดหนึ่งปากมดลูกจะเริ่มเปิดขยาย พอเปิดขยาย มูกที่จุดอยู่จะหลุดออกมาและมีเส้นเลือดฝอยฉีกขาด ทำให้มูกมีปนเลือด สีแดงบ้าง หรือสีน้ำตาลบ้าง ซึ่งเป็นสัญญาณว่าปากมดลูกเปิดและพร้อมสำหรับการคลอดแล้ว ถ้ามูกเลือดออกแล้ว โดยส่วนใหญ่จะใช้ระยะเวลาประมาณ 10 – 12 ชั่วโมงจึงจะคลอดได้ ความง่ายหรือยากของการคลอดธรรมชาติอยู่ที่ความสุกของมดลูกถ้าคอมดลูกอ่อนนุ่ม เปิดขยาย บางตัว และส่วนนำของทารกลงต่ำ การคลอดก็จะง่ายขึ้น ในบางกรณี เราจะมีวิธีเร่งคลอดบังคับให้มดลูกบีบรัดตัวตามที่เราต้องการ โดยใช้ยา 2 – 3 ตัว กระตุ้นให้มดลูกบีบรัดตัว ทำให้เข้าสู่ระยะเจ็บครรภ์
Q: คุณหมอมีคำแนะนำอย่างไรสำหรับการเตรียมตัวในวันคลอด?
A: การคลอดปล่อยให้เป็นตามธรรมชาติ พยายามให้คุณแม่เจ็บท้องเองการคลอดจะง่าย โดยส่วนมากจะเริ่มเจ็บท้องคลอดในอายุครรภ์ 38 – 40 สัปดาห์ ก่อนการคลอดหมอจะตรวจประเมินสภาพปากมดลูกและท่าของทารกว่าส่วนนำเป็นท่าศีรษะไหม เพราะถ้าเป็นท่าก้นการคลอดธรรมชาติจะยากมาก อาจเสี่ยงเด็กเสียชีวิตได้ การอัลตราซาวด์จะช่วยยืนยันว่าส่วนนำเป็นท่าศีรษะหรือท่าก้น เมื่อทราบว่าเป็นท่าศีรษะและส่วนนำลงต่ำแล้วการคลอดธรรมชาติจะปลอดภัย รวมถึงปากมดลูกต้องบาง เปิดขยาย และนุ่ม ถ้าครบองค์ประกอบการคลอดก็จะง่าย บางทีเราก็จะใช้ยาช่วยให้มดลูกบีบรัดตัวแรงยิ่งขึ้น เพื่อลดระยะเวลาการเจ็บครรภ์ให้สั้นลง บางท่านอาจคลอดได้ภายใน 4 – 6 ชั่วโมง หากเงื่อนไขดี โดยเฉลี่ยจะใช้เวลาประมาณ 10 ชั่วโมง อาการปวดรุนแรงส่วนมากจะเกิดขึ้นตอนที่ปากมดลูกเปิด 4 เซนติเมตรขึ้นไป ช่วงปากมดลูกปิดสนิทจนถึง 3 เซนติเมตรจะใช้เวลานานนิดนึง แต่จาก 3 เซนติเมตรไปจนถึง 10 เซนติเมตรจะใช้เวลาสั้นแล้ว ในช่วงนี้เราจะให้ยาระงับปวดเพื่อช่วยบรรเทาอาการได้ คุณแม่ไม่ต้องกังวล เมื่อคลอดแล้ว คุณแม่จะรู้สึกโล่งสบายทันที
การเตรียมตัวในไตรมาส 3 คือการสร้างความมั่นใจให้กับคุณแม่ เพื่อก้าวเข้าสู่วันคลอดที่รอคอย ทุกการตรวจ การเฝ้าระวังสัญญาณต่าง ๆ และการวางแผนการคลอดร่วมกับแพทย์ เป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่งที่จะทำให้ขั้นตอนการคลอดเป็นไปอย่างปลอดภัยและราบรื่น ขอขอบคุณคำแนะนำจาก นพ. พิชัย ลือประสิทธิ์สกุล ที่มาร่วมแบ่งปันความรู้และ Brusta ขอให้คุณแม่ทุกคนมั่นใจและมีความสุขกับการรอคอยเจ้าตัวน้อยที่จะลืมตาดูโลกในอีกไม่ช้านะคะ
ดตามบทความ Brusta ปรึกษาการฝากครรภ์กับคุณหมอพิชัย ในตอนต่อไป เพื่อเรียนรู้เพิ่มเติมเกี่ยวกับการดูแลหลังคลอดที่สำคัญไม่แพ้กัน
